Các đơn vị, tổ chức đối phó

Trong tình hình diễn biến phức tạp của lũ lụt miền Trung 2020, Trung ương chỉ huy đối phó tình thế. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ra công điện ngày 9 tháng 10, yêu cầu Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai và Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai phối hợp cùng các Bộ, Ban ngành, cơ quan địa phương và lực lượng bộ đội phối hợp đối phó lũ lụt. Các Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn Quảng Bình,[164] Quảng Trị,[165] Thừa Thiên Huế[166] chịu trách nhiệm đối phó trực diện, tiên phong, phối hợp trên địa bàn lũ lụt địa phương. Các đơn vị Quân khu 4, Quân khu 5, Bộ đội Biên phòng Việt Nam đã huy động 8.843 người gồm bộ đội, dân quân 6.994 và 200 phương tiện ôtô, xuồng phối hợp với các lực lượng địa phương khắc phục hậu quả do mưa lũ. Ngày 11, Bộ Tư lệnh Quân khu 4 đã quyết định thành lập Sở Chỉ huy tiền phương phòng, chống lụt bão tại huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế do Thiếu tướng Nguyễn Văn Man, Phó Tư lệnh Quân khu 4 trực tiếp chỉ huy, có nhiệm vụ khảo sát, nắm tình hình mưa lũ; chỉ đạo lực lượng vũ trang thực hiện các biện pháp hỗ trợ chính quyền địa phương và nhân dân ứng phó, khắc phục hậu quả do mưa lũ gây ra tại ba tỉnh Thừa Thiên Huế, Quảng Bình, Quảng Trị.[167] Trong thời gian diễn biến lũ lụt miền Trung 2020, các phương tiện di chuyển bị cấm, tuyến đường sắt Bắc Nam khu vực Huế được phong tỏa dừng hoạt động; về đường biển, neo đậu tất cả tàu thuyền, cấm di chuyển.

Sau sự kiện sạt lở Rào Trăng 3, Thiếu tướng Nguyễn Văn Man mất, quá trình tổ chức, phối kết hợp đối phó lũ lụt miền Trung 2020 được Đảng và Nhà nước Việt Nam tăng cường tập trung.[168] Trong diễn biến phức tạp của đợt lũ thứ hai, phá hủy nhiều cơ sở hạ tầng, đời sống của người dân miền Trung, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã gửi lời chia buồn đến những gia đình có người thân bị nạn do lũ, lụt, chỉ thị các cơ quan Nhà nước tập trung chống thiên tai nghiêm trọng, kêu gọi nhân dân cả nước tiếp tục động viên, giúp đỡ người nghèo, người gặp hoạn nạn khó khăn.[169] Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trực tiếp chỉ đạo các cơ quan từ Trung ương đến địa phương chống lũ, xoay quanh các Ban Chỉ huy tiền phương cùng đơn vị Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Các cơ quan Bộ Nông nghiệp, Bộ Công Thương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam phụ trách chỉ đạo công tác vận hành an toàn các hồ đập thủy lợi, thủy điện, giảm lũ cho hạ du, không để gia tăng ngập lụt ở hạ du do xả lũ nhân tạo; Bộ Tài nguyên và Môi trường phụ trách xem xét tình thế sự kiện, Tổng cục Khí tượng Thủy văn đóng vai trò dự báo thiên tai, lũ lụt xảy ra; Bộ Giao thông Vận tải phụ trách các tuyến đường giao thông Bắc Nam đang thiệt hại nghiêm trọng trong lũ, hỗ trợ di chuyển cứu nạn miền Trung; Bộ Y tế chỉ đạo cứu người. Bộ Công an chỉ đạo công an các địa phương bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn, sẵn sàng lực lượng hỗ trợ người dân; Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo triển khai công tác bảo đảm an toàn cho giáo viên, học sinh; Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các cơ quan, đơn vị liên quan, các nhà mạng triển khai các biện pháp bảo đảm an toàn hệ thống thông tin; Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam và các cơ quan thông tấn, báo chí của Trung ương và địa phương thường xuyên cập nhật thông tin về diễn biến mưa lũ; Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố từ Hà Tĩnh đến Phú Yên và khu vực Tây Nguyên theo dõi chặt chẽ diễn biến mưa lũ, chỉ đạo triển khai ngay các biện pháp khẩn cấp ứng phó với mưa lũ.[170] Số lượng lớn các cơ quan Đảng và Nhà nước Việt Nam được điều phối tham gia chống lũ miền Trung 2020.

Chiều 19 tháng 10, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chủ trì cuộc họp Thường trực Chính phủ với lãnh đạo các bộ, ngành về triển khai thêm các biện pháp khẩn trương cứu và hỗ trợ đồng bào các tỉnh miền Trung vượt qua đợt mưa lũ lịch sử 2020. Năm công điện được ban hành, chỉ đạo các bộ, ngành và địa phương ứng phó với giai đoạn cao điểm của mùa mưa bão; hỗ trợ 5.000 tấn gạo và 500 tỷ đồng, chia đều năm tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế và Quảng Nam.[171] Ngày 27, trước thềm bão Molave đổ bộ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc quyết định thành lập Ban Chỉ đạo tiền phương ứng phó Bão số 9, huy động lực lượng Trung ương và địa phương đối phó thiên tai, do Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng làm Trưởng ban.[172] Trong suốt Lũ lịch sử, cơ quan Trung ương, Chính phủ đã túc trực chỉ đạo, đối phó diễn biến xảy ra trên khắp miền Trung, giúp giảm thiểu thiệt hại trong thiên tai.

Sơ tán và cứu trợ, cứu nạn

Các tỉnh tiến hành sơ tán người dân trong vùng lũ.[170] Tính đến ngày 11, chỉ riêng bốn tỉnh từ Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam đã tổ chức sơ tán 10.761 hộ với 31.295 khẩu, chủ yếu là di dời tại chỗ, nhiều nhất là Quảng Trị có 6.754 hộ với 19.381 nhân khẩu.[173] Trong đợt lũ thứ hai, ngày 19, tại các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế đã sơ tán 37.490 hộ với 121.280 người để giảm thiểu thiệt hại do mưa lũ.[174]

Trong diễn biến của đợt thứ ba, chiều 27, trước khi bão Molave đổ bộ, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng tới Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, gần tâm bão để trực tiếp kiểm tra và chỉ đạo đối phó thiên tai.[175] Trước thềm bão, các tỉnh miền Trung đã triển khai kế hoạch sơ tán người dân khỏi vùng cuồng phong, đang điều chỉnh tăng lên do cấp bão lớn hơn (bão lên cấp 12): Thừa Thiên Huế 19.000 hộ; Đà Nẵng sơ tán 12.000 hộ; Quảng Nam sơ tán 14.800 hộ; Quảng Ngãi sơ tán 24.000 hộ; Bình Định 23.000 hộ và Phú Yên sơ tán 8.000 hộ, sơ bộ có hơn 100.000 hộ được sơ tán. Hơn 45.000 tàu thuyền trên biển được dời trú ẩn nơi an toàn.[176] Sau bão, ngày 29, Quảng Ngãi đã sơ tán 6.081 nhà/16.829 người khu vực ngập sâu đến nơi an toàn. Các đơn vị tiền phương, địa phương nỗ lực xử lý vấn đề cấp bách, biến cố xảy ra, cứu trợ, cứu nạn. Nhiều tình huống hiểm trở đã được xử lý thành công.

Cứu trợ ngư dân Cửa Việt

Ngày 8 tháng 10, Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai tỉnh Quảng Trị nhận thông tin từ lực lượng Bộ đội Biên phòng tỉnh báo cáo về sáu tàu bị nạn trên vùng biển Cửa Việt, tỉnh Quảng Trị do ảnh hưởng của lũ lớn, hai tàu bị chìm gồm Vietship TK 12, Vietship 09; hai tàu mắc cạn Vietship 01, Hoàng Tuấn 26; hai tàu trôi dạt Thanh Thành Ðạt 55, Thanh Thành Ðạt 68 với tổng số thuyền viên trên sáu tàu bị nạn là 46 người.[177] Vào lúc 20 giờ, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị họp khẩn cấp, chỉ đạo quyết liệt việc triển khai các biện pháp ứng cứu các thuyền viên bị nạn trên biển và phương án ứng phó mưa, lũ trên diện rộng. Trong bốn ngày, Sở Chỉ huy tiền phương tại Cửa Việt lãnh đạo bởi Thiếu tướng Trần Văn Sơn,[Ghi chú 9] Thiếu tướng Hà Thọ Bình, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Lê Ðình Thọ đã khẩn trương triển khai toàn bộ lực lượng, phương tiện cùng sự hỗ trợ của ngư dân tham gia cứu hộ thuyền viên và tìm kiếm người mất tích trên biển. Các ngày 8, 09 và 10, lực lượng cứu hộ đã hỗ trợ nhóm cứu hộ đưa lên bờ bốn thuyền viên bị trôi dạt thuộc tàu Thanh Thành Ðạt 55 và bốn thuyền viên thuộc tàu Vietship 01.[178] Còn lại 27 thuyền viên thuộc các tàu Thanh Thành Ðạt 68 (15 người), tàu Hoàng Tuấn 26 (12 người) lên bờ an toàn. Sáng 11, Sở Chỉ huy tiền phương triển khai kế hoạch giải cứu thuyền viên tàu Vietship 01 sử dụng trực thăng cứu nạn, kết hợp với lực lượng đặc công Lữ đoàn Đặc công Hải quân 126 và xuồng cứu nạn của Trung tâm Phối hợp tìm kiếm cứu nạn hàng hải Việt Nam tiếp cận và lên tàu Vietship 01 giải cứu đưa nạn nhân vào bờ.[179] Lực lượng cứu hộ xuất trận trong thời tiết phức tạp sóng biển dữ dội, gió to và mưa lớn. Trong khi lực lượng đặc công và Biên phòng Quảng Trị cứu được hai người, ba chuyến cứu hộ của trực thăng trong một giờ đồng hồ đã cứu hộ được sáu người.[180] Toàn bộ ngư dân được giải cứu thành công.[181]

Giải cứu xe khách Nông trường Việt Trung

Rạng sáng 19, xe ô tô khách chạy hướng Bắc – Nam chở 17 người, trong đó có năm phụ nữ và một trẻ em đã bị lũ cuốn trôi theo dòng nước ở Khe Gát, thị trấn Nông trường Việt Trung.[182] Nhận được tin báo, Công an huyện Bố Trạch đã chỉ đạo lực lượng địa phương đến ngay hiện trường để thực hiện công tác cứu hộ, đồng thời huy động 100 cán bộ, chiến sĩ cùng năm xe ô tô và các trang thiết bị cứu hộ cần thiết. Từ bờ tới vị trí chiếc xe bị ngăn cách bởi nước lũ chảy rất xiết, trong thời điểm đêm tối, cuộc giải cứu khá căng thẳng. Ban đầu, nhiều hành khách trên xe hoảng loạn và vội vàng muốn được đưa vào bờ khiến đội cứu hộ gặp khó khăn. Những hành khách còn lại ổn định tâm lý, được hướng dẫn mặc áo phao và bám vào dây để đội cứu hộ đưa vào bờ. Toàn bộ 18 người trên xe đã được giải cứu an toàn và được đưa về Nông trường Việt Trung chăm sóc y tế.[183]

Cứu trợ ngư dân tàu cá

Nửa đêm 27, rạng sáng ngày 28, thời điểm Molave tiến về miền Trung, hai tàu cá Bình Định số hiệu BĐ 96388 TS với 12 ngư dân và BĐ 97469 TS với 14 ngư dân bị phá nước chìm ở khu vực cách Đông Nha Trang (Khánh Hòa) 170 hải lý, mất liên lạc. Trong tình trạng nguy hiểm, Bộ Quốc phòng lệnh Quân chủng Hải quân cứu trợ, đã điều ba tàu kiểm ngư 467, 473 và 490 trực tiếp tới vùng chìm, một thủy phi cơ DHC-6 dò xét vị trí; xuất phát từ Cam Ranh (Khánh Hòa) đi tìm kiếm cứu nạn 26 ngư dân của hai tàu.[184] Cùng ngày, một tàu cá khác là BĐ 98658 TS trên biển khi nhận được tin tàu BĐ 96388 TS gặp nạn đã chạy tới ứng cứu, tuy nhiên mất liên lạc lúc di chuyển. Chiều ngày 28, Bộ chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Khánh Hòa báo cáo, tàu cá BĐ 98658 TS đã liên lạc với Bộ đội Biên phòng tỉnh Khánh Hòa, thông báo sơ bộ tàu và 14 thuyền viên ở vùng an toàn.[185] Bộ đội Hải quân tiếp tục tìm kiếm.[186] Sau đó, tình huống trở nên khó khăn đối với tàu BĐ 98658 TS, do sóng to gió lớn, tàu gặp sự cố hỏng máy, bị nứt phía đầu thuyền trong điều kiện xấu do ảnh hưởng của cơn bão số 9 nên phát tín hiệu báo nạn khẩn cấp cùng ngày. Ngay lập tức, lực lượng kiểm ngư tiếp cận tàu BĐ 98658 TS và bố trí 14 ngư dân sang ở tàu KN 467. Sáng 31, tại cảng Ba Ngòi, thành phố Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa, Bộ Tư lệnh Vùng 4 Hải quân đã phối hợp với Đồn Biên phòng Cam Ranh làm thủ tục bàn giao 11 ngư dân Bình Định trên tàu cá BĐ 98658 TS cho địa phương và gia đình.[187]

Ngày 28, Quân chủng Hải quân thành lập Sở Chỉ huy tiền phương tại tỉnh Khánh Hòa để tìm kiếm các tàu cá gặp nạn. Chuẩn đô đốc, Tư lệnh Quân chủng Hải quân Trần Thanh Nghiêm trực tiếp chỉ huy. Việc tìm kiếm được nỗ lực tiến hành, nhưng gặp phải rất nhiều khó khăn do biến động biển. Chiều 29, tàu M/V Fortune Iris, một con tàu treo cờ Hồng Kông đang trên hành trình đi Nhật Bản gọi điện thoại đến Đài thông tin duyên hải Nha Trang thông báo đã cứu được ba thuyền viên tàu BĐ 97469 TS, cho biết: 14 thuyền viên của tàu BĐ 97469 TS có bốn người mất tích không rõ thông tin; hai người chết khi tàu vừa chìm, còn lại năm người đã mất trên biển do kiệt sức.[188][189]